Rafał Stybliński
Kiedy zastanawiamy się nad demokracją bezpośrednią jednym z pierwszych krajów, jaki przychodzi na myśl jest Szwajcaria. W rzeczy samej, szwajcarskie Landsgemeinde, czyli spotkanie obywateli na wolnym powietrzu, podczas którego decyduje się o wydatkach i prawie, jest jednym z najbardziej wymownych przykładów demokracji bezpośredniej we współczesnym świecie. W czasie debaty każdy ma prawo zabrania głosu, a głosowanie odbywa się poprzez podniesienie ręki. [1]https://pl.wikipedia.org/wiki/Landsgemeinde#Opis Żywo przywodzi ono na myśl demokrację ateńską, w której także funkcjonowało Zgromadzenie Ludowe. W czasie takiego spotkania każdy obywatel, który ukończył szkolenie obywatelskie i nie został pozbawiony praw, mógł brać udział w debacie i w głosowaniach. [2]https://pl.wikipedia.org/wiki/Demokracja_ate%C5%84ska#Uczestnictwo
Jednak szwajcarskie Landsgemeinde i ateńskie Ekklesia są tylko szczególnymi przykładami. We współczesnym świecie, biorąc pod uwagę ilość obywateli uprawnionych do głosu i stopień skomplikowania spraw, które należy rozważyć podczas demokratycznych obrad, zgromadzenie ludowe jest niewystarczające.
W związku z tym szwajcarska demokracja oferuje znacznie więcej, niż tylko bezpośrednie spotkanie obywateli. Do trzech filarów demokracji bezpośredniej należą tam, oprócz zgromadzenia ludowego, również inicjatywa ludowa i referendum. [3]https://www.youtube.com/watch?v=n7-VnYS3CG0 Dzięki inicjatywie ludowej możliwa jest całkowita lub częściowa zmiana Konstytucji Federalnej. Inicjatywa ludowa umożliwia też obywatelom ingerencję w takie zagadnienia jak edukacja, podatki, kwestię cudzoziemców i wiele innych. [4]„Szwajcarska demokracja szansą dla Polski”, str. 76-86 Pozostaje jeszcze referendum, w trakcie którego Szwajcarzy mogą bezpośrednio decydować o ważnych dla nich sprawach; jest ono często wykorzystywane i rodzi skutki prawne. Szacuje się, że referendów w Szwajcarii odbywa się więcej, niż we wszystkich krajach świata razem wziętych. [5]https://zyciejestpiekne.eu/10-ciekawostek-o-szwajcarii-o-ktorych-nie-miales-pojecia/[6]https://www.theguardian.com/news/2019/mar/11/referendums-who-holds-them-why-and-are-they-always-a-dogs-brexit Rozstrzyganych jest tam kilkanaście zagadnień rocznie [7]https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1631227,1,szwajcaria-kraj-referendow.read[8]https://kolemsietoczy.pl/szwajcaria-ciekawostki-informacje-panoramy-interaktywne/, podczas czterech referendów [9]https://www.youtube.com/watch?v=7eGssVpv3bY. Tematem funkcjonowania demokracji bezpośredniej w Szwajcarii zajmę się szczegółowo w kolejnych wpisach.
Chciałbym jeszcze krótko wspomnieć o powstaniu tak szczególnego sposobu funkcjonowania tego niezwykłego systemu. Warto zauważyć, że szwajcarskie kantony nie są tym, czym polskie województwa. Dwadzieścia sześć kantonów w rzeczywistości stanowiło odrębne państwa, a w czasie szwajcarskiej wojny domowej w listopadzie 1847 roku walczyły ze sobą konserwatywne kantony szwajcarskie z liberalnymi kantonami, w większości protestanckimi. [10]https://pl.wikipedia.org/wiki/Szwajcarska_wojna_domowa Szwajcaria w jej obecnej formie powstała półtora wieku temu, gdyż w 1848, po przyjęciu nowej konstytucji, z federacji państw stała się państwem federalnym. [11]https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Szwajcarii#Neutralno%C5%9B%C4%87 Pogodzenie ze sobą tak różnorodnych krajów, w których mieszkańcy różnią się wyznaniem i językiem, wymagało dobrze przemyślanej formy rządów.
Wreszcie warto nadmienić, że jedną z podstaw szwajcarskiej demokracji jest zasada subsydiarności. W konstytucji z 1999 roku została ona wymieniona jako jedna z głównych zasad. [12]„Szwajcarska demokracja szansą dla Polski”, str. 44 Idea subsydiarności głosi, że gdziekolwiek jest to możliwe i konieczne, państwo nie powinno odbierać ludziom władzy, jeśli tylko są oni w stanie sprawować ją samodzielnie. [13]https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/subsydiarnosc;4836984.html Szwajcarskie kantony mają w związku z tym bardzo duże uprawnienia. [14]„Szwajcarska demokracja szansą dla Polski”, str. 53 Tematem subsydiarności również chciałbym się osobno zająć, ponieważ odnosi się on nie tylko do kantonów w kontekście Szwajcarii, ale również tego jak daleko państwo powinno ingerować na przykład w życie rodzinne. [15]https://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/99280/13_I_Sierpowska_Zasada_pomocniczosci_w_pomocy_spolecznej.pdf
References